گردشگری مزرعه در پیچ و خم تعارض منافع و پیچیدگی سیاستگذاری

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی مازندران به نقل از  ایسنا، در ابتدای این نشست مهدی رمضان زاده رئیس کارگروه تخصصی گردشگری و صنایع دستی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران با بیان تعریف گردشگری از نگاه سازمان جهانی گردشگری گفت: اقامت یک فرد بیش از یک شبانه روز تا کمتر از یکسال دور از محل زندگی در مقصد مورد نظر مبنای معرفی گردشگری است.

وی با بیان اینکه گردشگری در دنیا بر مبنای سه معیار اصلی طبقه بندی می شود اظهار کرد: نخست قلمرو جغرافیایی که می تواند شهری، روستایی، کوهستانی و غیره باشد، دوم بر مبنای اثرات که خود شامل دو بخش گردشگری انبوه و جایگزین بوده و سوم بر مبنای ماهیت است که می تواند بر اساس فرهنگ، رویداد، جنگ، معماری و غیره دستخوش تغییرات شود.

احیای دو مقوله فرهنگی و معیشتی با گردشگری مزرعه

رئیس کارگروه تخصصی گردشگری و صنایع دستی اتاق فکر توسعه و تعالی مازندران گردشگری در فضای محلی را موجب اصالت بخشی دانست و گفت: بدین معنا که یک پدیده، رویداد، جاده، معماری، یک معیشت، فرهنگ و یا یک منظر فرهنگی در گذشته دور فعال بوده و در اثر گذشت زمان و پارامترهای رخ‏داده از بین رفته و اکنون مجددا احیا شده است.

رمضان زاده گردشگری کشاورزی را ابزاری برای احیای منظر فرهنگی و معیشتی گذشته اعلام و خاطرنشان کرد: هم اکنون دو شیوه زندگی سنتی در مازندران یکی برزگری و دیگری شبانی یا همان چوپانی در حال از بین رفتن است که گردشگری کشاورزی می تواند به عنوان یک پدیده اصالت بخش، آنها را احیا کند.

مدیر گروه جهانگردی دانشگاه مازندران با بیان اینکه این اتفاق مدت هاست که در دنیا رخ داده و کشاورزی به‌واسطه گردشگری مزرعه احیا شده است، تاکید کرد: باید سیاست ها به گونه ای طراحی شده که گردشگری حالات بومی را تقویت کرده و این دو منظر معیشتی با همان نوع پوشش، شیوه زندگی و تعامل با محیط در مازندران احیا شوند.

رمضان زاده مطالعات گردشگری را حول 2 محور گذشته و آینده معرفی کرد و افزود: گذشته، یعنی بررسی اثرات مبتنی بر اتفاقات رخ داده و آینده، برای برنامه ریزی و تعیین مسیر پیشرفت که قطعا برنامه ریزی برای اهداف پیش رو توام با ریسک خواهد بود.

تقابل گردشگری و کشاورزی در مازندران به دلیل انتخاب الگوی نامناسب

عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه المان های ریسک می تواند در واگرایی یا همگرایی بین گردشگری و کشاورزی تعیین کننده باشند، اظهار کرد: انتخاب الگوی نامناسب که اکنون در مازندران اجرا شده باعث تقابل بین کشاورزی و گردشگری شده به نحوی که این تقابل باعث تاثیر منفی بر دیدگاه مردم نسبت به گردشگری شده است.

وی الگوی انتخاب شده را سبب واگرایی زندگی سنتی مبتنی بر آب، با گردشگری دانست و تاکید کرد: برای برنامه ریزی گردشگری نیاز به منابع داریم اما هر منبعی برای گردشگری مطلوب نبوده و تنها منابعی که ارزش تبدیل شدن به جاذبه را دارند حائز اهمیت هستند.

رمضان زاده از عوامل مختلف برای تبدیل شدن یک منبع به جاذبه گردشگری سخن گفت و اذعان کرد: دسترسی، فعالیت، اقامتگاه ها، امنیت و زیرساخت ها مجموعه ای از پارامترهایی هستند که باعث می شوند یک مقصد یا مکان گردشگری وارد عرصه رقابت شده و تبدیل به جاذبه شود.

ارائه الگوی گردشگر پذیر در آب بندان‌های مازندران

مدیر گروه جهانگردی و گردشگری دانشگاه مازندران از ظرفیت آب بندان ها در مازندران به عنوان یک مزیت یاد کرد و افزود: مازندران بدلیل گردشگرپذیر بودن از توانمندی بالقوه برای معرفی یک منبع به عنوان جاذبه گردشگری برخوردار است و این وظیفه ماست که به سمت الگویی حرکت کنیم که باعث تمایل گردشگر به آب بندان ها شود.

فرآیند سیاستگذاری برای گردشگری پیچیده است

رئیس کارگروه تخصصی گردشگری و صنایع دستی اتاق فکر توسعه و تعالی استان مازندران از پیچیدگی فرآیند سیاست گذاری برای گردشگری بواسطه میان رشته بودن و دخالت مستقیم انسان در آن سخن به میان آورد و افزود: بنابراین یک گروه خاص نمی تواند ادعا کند که سند جامعی برای استان طراحی کرده و ارائه کند.

وی با بیان اینکه استان مازندران هیچ گاه در زمینه الگوسازی در عرصه گردشگری پیشرو نبوده است، خاطرنشان کرد: به‌دلیل اینکه خود استان الگوی مناسبی را نداشته، فاقد انسجام لازم در بحث قوانین گردشگری است.

تناقض قانونی و مشکلات حل نشدنی!

رمضان زاده از تعدد بیش از اندازه تناقض های قانونی در استان یاد و خاطرنشان کرد: منابع طبیعی، جهاد کشاورزی و گردشگری هر کدام قوانین خاص خود را داشته که در تناقض با هم پر رنگ شده و مشکلاتی را برای بخش خصوصی و آسیب به آنها پدید آورده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران الگوی اصلی استان را مبتنی بر طبیعت معرفی و تصریح کرد: ما فقط به این جمع بندی رسیدیم که در استان به‌دلیل اقلیم دریا، کوه و جنگلِ متفاوت و نه مطلوب، بدون برنامه ریزی اصولی، اکوتوریسم راه اندازی کنیم.

گردشگری مزرعه با اتاق سرایداری اتاق نمی‌افتد

این محقق، پژوهشگر و استاد دانشگاه استفاده از الگوهای جدید در دنیا را به عنوان راه حل معرفی و خاطرنشان کرد: موفقیت گردشگری در این است که شب‌مانی اتفاق افتاده باشد، حال اینکه در گردشگری مزرعه این ظرفیت در استان وجود نداشته چراکه ساخت سازه در اراضی کشاورزی از سوی جهاد کشاورزی ممنوع بوده و گردشگر تنها باید به اتاق سرایداری مجاور مزرعه بسنده کند.

وی با اشاره به اینکه هر الگوی کشاورزی فعال در استان می تواند در کنار گردشگری تداوم داشته باشد اظهار کرد: این موضوع نیازمند اتخاذ تصمیماتی است که این دو بخش را بهم نزدیک تر کند.

فرصت بالای گردشگری در مزرعه برای جذب سرمایه‌گذار

در این نشست واحد عبدالهیان رئیس جهاد دانشگاهی استان مازندران نیز در ادامه با تشریح حس نوستالژی گردشگری در مزرعه، گفت: نوستالژی در مورد فردی است که حسی را تجربه کرده و به‌واسطه اتفاقات رخ داده، تداعی شرایط قبل برای او مهیا نبوده و زمانی که شرایط آن توسط گروهی تامین شود یادآوری تجربه گذشته حس نوستالژی را در وی زنده می کند که لزوما گردشگری مزرعه برای همه افراد تداعی خاطرات گذشته نیست.

وی با بیان اینکه بسیاری از افراد حاضر هستند برای تجربه حس گذشته، هزینه های هنگفتی را متحمل شوند، از این ویژگی به عنوان پتانسیل بالقوه گردشگری در فضای محلی یاد کرد و افزود: این فرصت مناسبی است که می توان با سرمایه گذاری در این بخش از ظرفیت آن بهره برداری حداکثری کرد.

رئیس جهاد دانشگاهی استان مازندران مباحث زیبایی منظر و محیط را موضوع قابل اهمیت در بخش گردشگری مزرعه معرفی و خاطرنشان کرد: گردشگر به محیطی مراجعه می کند که عاری از آلودگی های ساخت بشر است و تلفیق اِلِمان های معنایی و فیزیکی می تواند مثمرثمر باشد.

840 آب بندان در مازندران و لزوم الحاق یک مزیت اقتصادی به آن

عبدالهیان با اشاره به وجود بیش از 840 آب بندان در سطح استان، این ساختارهای فیزیکی را ظرفتی توانمند برای بهره گیری از محیط دانست و خاطرنشان کرد: در حال حاضر وجود این آب بندان ها در سطح استان به لحاظ ارزش مساحت زمینی که در تصرف دارند توجیه اقتصادی ندارد.

عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی مازندران الحاق یک مزیت نسبی به این آب بندان ها را سبب بالا رفتن ارزش آنها دانست و افزود: این مزیت نسبی می تواند در قالب گردشگری مزرعه اتفاق بیفتد به این معنا که بدون تغییر کاربری در آب بندان ها با تعریف گردشگری مزرعه می توان لزوم موجودیت آنها را تقویت کرد.

کمک گردشگری مزرعه به حفظ محیط زیست

عبدالهیان به درصد بسیار ناچیز ذخیره و استفاده روانآب و بارش ها اشاره و اظهار کرد: الحاق آب بندان ها به گردشگری مزرعه باعث شده تا حفظ روانآب ها و بارش ها به صورت جدی تر مورد توجه قرار گرفته و طبیعتا در حفظ محیط زیست نیز موثر خواهد بود.

وی با بیان تفاوت مسافر و گردشگر به اقدامات تخریبی مسافران و نه گردشگران، در مواجه با محیط زیست اشاره و تاکید کرد: آمارهای ارائه شده در مورد ورود گردشگر به استان در واقع آمار ورودی مسافر به استان بوده و نبود داده و آمار مناسب یکی از مشکلات پایش در بخش گردشگری است.

رئیس سازمان جهاد دانشگاهی استان مازندران از وجود مزیت نسبی حفظ موضوعات فرهنگی برای جمعیت هدف سخن گفت و تصریح کرد: اگر یک مقوله فرهنگی مزیتی را برای مردم ایجاد نکند جامعه هدف، آن مقوله فرهنگی را پذیرا نخواهد بود.

وی در تکمیل این جمله با ذکر مثالی تشریح کرد: در موضوعی مثل گردشگری که یک بخش آن اقتصادی و بخش دیگر آن فرهنگی است، زمانی مورد پذیرش جامعه محلی خواهد بود که آورده اقتصادی داشته باشد.

تحقق اقتصاد مقاومتی با پروژه گردشگری در مزرعه

عبدالهیان از مردمی بودن اقتصاد به عنوان مباحث کلی نظام یاد کرد و افزود: بهترین راه تحقق اقتصاد مردمی، گردشگری مزرعه است، مزارعی با آب بندان ها که در اختیار افراد بومی قرار داشته و همه آنها در آن سهیم اند.

این محقق، پژوهشگر و فعال حوزه گردشگری تاکید کرد: باید برای افراد محلی الگو و برنامه ریزی ارائه شده تا بتوانند سرمایه گذاری هدفمندی را انجام دهند که از محل آن سرمایه گذاری آورده اقتصادی برای افراد فرآهم شود. در چنین شرایطی افراد در حفظ منابع خود تلاش می کنند.

تعارض منافع و به کارگیری قوانین محدودکننده پیش روی بخش خصوصی

وی با بیان تعارض منافع موجود در دستگاه ها تصریح کرد: در سا‌ل‌های اخیر این موضوع بواسطه کمبود منابع تخصیصی دستگاه ها تشدید شده و این مراکز به سمت ایجاد و تعریف منافع برای خود حرکت کرده که البته قوانین نیز به آنها این مجوزها را داده اند.

عبدالهیان از طمع دستگاه ها برای کسب و دسترسی به منابع جدید پرده برداشت و خاطرنشان کرد: این موارد باعث شده تا دستگاه ها قوانین محدود کننده برای بخش خصوصی ایجاد کنند، قوانینی که توسعه را با مشکل مواجه کرده و شاهدیم برای اخذ یک مجوز معمولی بر خان ها، خانی دیگر اضافه کرده تا از محل گذر متقاضی از آن بتوانند عایدی برای خود فراهم کنند.

برخی از دستگاه‌ها به موانع توسعه بدل شده‌اند

عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی مازندران کارکرد اصلی دستگاه ها را هموار کردن مسیر توسعه برشمرد و تاکید کرد: در حال حاضر و با چنین رویکردی، دستگاه‏ها بدل به موانع توسعه شده و بنابراین سرمایه گذار تمایلی به حضور در این عرصه ها ندارد.

وی با اشاره به اینکه وجود آب بندان های سنتی، مزایای بمراتب بیشتری نسبت به سدها دارد گفت: بواسطه گستردگی در مازندران، هزینه کمتر و پراکندگی آب بندان ها، ظرفیت مناسبی چه در بخش کشاورزی و چه گردشگری مزرعه از این حیث فرآهم است.